Rubiks Kubus en hoogbegaafdheid
|
Iedereen kent de Rubiks Kubus wel: dat blokje met gekleurde vierkantjes waaraan je kan draaien en dat, eens de blokjes door elkaar zitten, schijnbaar nooit meer opgelost raakt. Het spreekt tot de verbeelding van menig puzzelaar. Aangezien ik zelf ook graag puzzel, heb ik me hier uiteraard in het verleden ook al eens aan gewaagd (zonder succes overigens), maar dit blokje heeft pas echt zijn intrede gemaakt in ons gezin dankzij mijn hoogbegaafde zoon. Hij kon hier op jonge leeftijd (5 à 6 jaar) al zeer gedreven mee bezig zijn. Door de ervaringen met mijn eigen kinderen was ik inmiddels zelf gebeten geraakt door het onderwerp “hoogbegaafdheid” en had ik besloten om hierover een opleiding te gaan volgen. Ik ben van mening dat elk kind het recht heeft om goed in zijn vel te zitten en zijn talenten optimaal moet kunnen benutten. Gaandeweg besefte ik dat een gepaste begeleiding van deze kinderen en hun ouders hierbij echt wel een verschil kan maken. Uiteindelijk hakte ik de knoop door om zelf een praktijk op te richten: mijn doel is om hoogbegaafde kinderen en hun ouders te helpen.
Concreet wil ik dit verwezenlijken door individuele begeleiding van ouders en kinderen. Hierbij ligt mijn focus in eerste instantie op het bieden van (h)erkenning bij ouders en hulp bij het hoogbegaafd opvoeden. Communicatie met de school is hierbij ook heel belangrijk. Kinderen en jongeren kunnen bij mij ook terecht voor individuele begeleiding omtrent extreme emoties, faalangst en perfectionisme, onderpresteren en “leren leren”. Op regelmatige basis zal ik ook een groepsaanbod organiseren, teneinde ontwikkelingsgelijken samen te brengen en daarbij toch ook wat nuttige informatie aan te bieden. Ondertussen werd thuis de Rubiks Kubus (in verschillende vormen) geregeld bovengehaald door mijn zoon. Aanvankelijk zorgde dit gepuzzel voor heel veel frustratie maar uiteindelijk heeft dit toch gezorgd voor enkele positieve aspecten en uiteindelijk voor wat rust in huis. Zelf begon ik de kubus meer en meer te linken aan verschillende aspecten van hoogbegaafdheid. Toen ik een logo moest kiezen voor mijn praktijk was de beslissing dan ook snel gemaakt: dit blokje wordt het symbool voor Intens Talent! |
In mijn persoonlijke ervaring zie ik heel veel aspecten van hoogbegaafdheid terugkomen in deze kubus.
De eerste is ongetwijfeld het meest voor de hand liggend, namelijk het cognitieve aspect: deze puzzel is een breinbreker, en dit is nu net wat veel hoogbegaafden leuk vinden. Hoogbegaafden hebben nu eenmaal een grote leerhonger, ze houden van complexe vraagstukken en van oplossingen bedenken voor ingewikkelde problemen. Ik wil hierbij zeker niet veralgemenen, want lang niet iedere hoogbegaafde houdt van puzzelen op zich, maar dit is wel een mooi voorbeeld van een ingewikkeld probleem. Sommige kinderen kunnen zich hier echt in vastbijten en enorm gedreven zijn om deze puzzel opgelost te krijgen.
Dat brengt me dan dadelijk ook bij het tweede aspect, namelijk de frustratietolerantie. Veel hoogbegaafden hebben een lage frustratietolerantie, net omdat zij vaak gewend zijn dat alles vanzelf lukt. Door hun snelle manier van denken gaan zij zich dingen veel vlotter eigen maken dan de meeste kinderen, zonder dat ze zich hiervoor echt moeten inspannen. Ze moeten minder leren via “trial and error” waardoor ze ook veel minder geconfronteerd worden met frustratie als iets niet dadelijk lukt: ze zullen dan ook minder frustratietolerantie gaan ontwikkelen. Aangezien ze sneller gefrustreerd zullen zijn, gaan ze vaak sneller opgeven als iets niet lukt. Dit willen we natuurlijk vermijden: doorzettingsvermogen is noodzakelijk om een moeilijke taak tot een goed einde te brengen.
De eerste is ongetwijfeld het meest voor de hand liggend, namelijk het cognitieve aspect: deze puzzel is een breinbreker, en dit is nu net wat veel hoogbegaafden leuk vinden. Hoogbegaafden hebben nu eenmaal een grote leerhonger, ze houden van complexe vraagstukken en van oplossingen bedenken voor ingewikkelde problemen. Ik wil hierbij zeker niet veralgemenen, want lang niet iedere hoogbegaafde houdt van puzzelen op zich, maar dit is wel een mooi voorbeeld van een ingewikkeld probleem. Sommige kinderen kunnen zich hier echt in vastbijten en enorm gedreven zijn om deze puzzel opgelost te krijgen.
Dat brengt me dan dadelijk ook bij het tweede aspect, namelijk de frustratietolerantie. Veel hoogbegaafden hebben een lage frustratietolerantie, net omdat zij vaak gewend zijn dat alles vanzelf lukt. Door hun snelle manier van denken gaan zij zich dingen veel vlotter eigen maken dan de meeste kinderen, zonder dat ze zich hiervoor echt moeten inspannen. Ze moeten minder leren via “trial and error” waardoor ze ook veel minder geconfronteerd worden met frustratie als iets niet dadelijk lukt: ze zullen dan ook minder frustratietolerantie gaan ontwikkelen. Aangezien ze sneller gefrustreerd zullen zijn, gaan ze vaak sneller opgeven als iets niet lukt. Dit willen we natuurlijk vermijden: doorzettingsvermogen is noodzakelijk om een moeilijke taak tot een goed einde te brengen.
Dit impliceert ook dat zij vaak minder goed de executieve functies gaan ontwikkelen: dit zijn de basisvaardigheden die nodig zijn om een taak goed tot uitvoering te brengen. Enkele voorbeelden hiervan zijn planning, organisatie, volgehouden aandacht en emotieregulatie. Deze vaardigheden zijn echter wel nodig om te kunnen opgroeien tot succesvolle, zelfstandige volwassenen.
Aansluitend bij deze frustratietolerantie komen hier ook de extreme emoties tot uiting. Eén van de kenmerken van hoogbegaafdheid is de intensiteit van beleving: deze kinderen ervaren de wereld op een diepere, intensere manier, en gaan dit vaak ook zo uiten. Als zij de kubus willen oplossen en dit lukt niet onmiddellijk, kunnen ze enorm teleurgesteld en boos reageren, met intense woede-uitbarstingen tot gevolg. Bij ons werd de kubus uit frustratie regelmatig door de huiskamer gegooid (wat trouwens ook aantoont dat die dingen best wel stevig zijn… duurzaam speelgoed!). Deze extreme emoties zijn trouwens niet altijd negatief: ook de positieve emoties worden heel sterk tot uiting gebracht. Mijn zoon kon bijvoorbeeld letterlijk een vreugdedansje maken als hij zijn kubus uiteindelijk kon oplossen. Dit maakt het dagelijkse leven met een hoogbegaafd kind net zo boeiend en leuk. Als ouder heb je soms de neiging om voornamelijk te focussen op de problemen die hoogbegaafdheid met zich meebrengt, maar dit aspect mag je als ouder zeker niet uit het oog verliezen!
Aansluitend bij deze frustratietolerantie komen hier ook de extreme emoties tot uiting. Eén van de kenmerken van hoogbegaafdheid is de intensiteit van beleving: deze kinderen ervaren de wereld op een diepere, intensere manier, en gaan dit vaak ook zo uiten. Als zij de kubus willen oplossen en dit lukt niet onmiddellijk, kunnen ze enorm teleurgesteld en boos reageren, met intense woede-uitbarstingen tot gevolg. Bij ons werd de kubus uit frustratie regelmatig door de huiskamer gegooid (wat trouwens ook aantoont dat die dingen best wel stevig zijn… duurzaam speelgoed!). Deze extreme emoties zijn trouwens niet altijd negatief: ook de positieve emoties worden heel sterk tot uiting gebracht. Mijn zoon kon bijvoorbeeld letterlijk een vreugdedansje maken als hij zijn kubus uiteindelijk kon oplossen. Dit maakt het dagelijkse leven met een hoogbegaafd kind net zo boeiend en leuk. Als ouder heb je soms de neiging om voornamelijk te focussen op de problemen die hoogbegaafdheid met zich meebrengt, maar dit aspect mag je als ouder zeker niet uit het oog verliezen!
|
Aangezien mijn zoon zo gedreven was door de kubus, zijn mijn man en ik uiteindelijk op zoek gegaan naar een manier om deze toch te kunnen oplossen, in de hoop dat onze zoon voldoende geprikkeld zou blijven en tevens zijn frustratie kon verminderen. Na een zoektocht via handleidingen op internet en youtube-filmpjes kwamen we tot de ontdekking dat de kubus kan worden opgelost door logische, voorspelbare algoritmes. Eigenlijk ligt de oplossing van deze puzzel in het toepassen van een strategie: eens je weet hoe het werkt, is het lang niet meer zo moeilijk om de kubus op te lossen. Het vergt natuurlijk wel enige tijd en moeite om je deze strategie eigen te maken. Dit is net datgene waarmee veel hoogbegaafden worstelen op school: op jonge leeftijd is het voor hen niet nodig geweest om een bepaalde leerstrategie onder de knie te krijgen. Als het aanbod van leerstof in de lagere school niet wordt aangepast aan hun behoeften, zullen ze ook het nut niet inzien van het toepassen van leerstrategieën. Ze zullen de lagere school veelal nog doorlopen zonder al te veel inspanning te moeten doen, maar vroeg of laat zorgt dit toch voor problemen. In de middelbare school of hoger onderwijs zien we geregeld dat deze kinderen nooit hebben “leren leren”.
Aangezien hoogbegaafde kinderen de meeste zaken snel onder de knie hebben, bestaat het gevaar dat zij een fixed mindset gaan ontwikkelen. Deze kinderen gaan zichzelf ervan overtuigen dat “slim zijn” nu eenmaal een vaststaand gegeven is: je kan iets, of je kan het niet; je hebt talent of je hebt het niet. Vaak zijn zij van mening dat inspanning leveren toch nutteloos is: als je geen talent of aanleg voor iets hebt, is het in hun ogen dan ook zinloos om hieraan iets te willen veranderen. Integendeel: als je ergens veel moeite moet voor doen, is dit net het bewijs dat je ergens niet goed in bent. Ze zijn van mening: “als ik het nu niet dadelijk kan, zal ik het wel nooit kunnen”. De valkuil bestaat er dan ook in dat zij uitdagingen uit de weg zullen gaan en gaan afhaken als iets niet onmiddellijk lukt. Op school kan dit leiden tot tegenvallende resultaten, maar ook in het latere leven zullen zij hierdoor hun potentieel niet volledig benutten. Dit is natuurlijk heel jammer… |
Aangezien mijn zoon zo gedreven was door de kubus, zijn mijn man en ik uiteindelijk op zoek gegaan naar een manier om deze toch te kunnen oplossen, in de hoop dat onze zoon voldoende geprikkeld zou blijven en tevens zijn frustratie kon verminderen. Na een zoektocht via handleidingen op internet en youtube-filmpjes kwamen we tot de ontdekking dat de kubus kan worden opgelost door logische, voorspelbare algoritmes. Eigenlijk ligt de oplossing van deze puzzel in het toepassen van een strategie: eens je weet hoe het werkt, is het lang niet meer zo moeilijk om de kubus op te lossen. Het vergt natuurlijk wel enige tijd en moeite om je deze strategie eigen te maken. Dit is net datgene waarmee veel hoogbegaafden worstelen op school: op jonge leeftijd is het voor hen niet nodig geweest om een bepaalde leerstrategie onder de knie te krijgen. Als het aanbod van leerstof in de lagere school niet wordt aangepast aan hun behoeften, zullen ze ook het nut niet inzien van het toepassen van leerstrategieën. Ze zullen de lagere school veelal nog doorlopen zonder al te veel inspanning te moeten doen, maar vroeg of laat zorgt dit toch voor problemen. In de middelbare school of hoger onderwijs zien we geregeld dat deze kinderen nooit hebben “leren leren”.
|
Het is dan ook belangrijk om deze fixed mindset om te buigen naar een groeimindset: de overtuiging dat je iets kan leren, of toch zeker ergens beter kan in worden door te blijven oefenen, te leren van fouten en door te zetten. Iemand met een groeimindset gelooft in de eigen ontwikkeling en zal niet zo snel opgeven als het eens wat minder vlot gaat. Op lange termijn zullen zij vaak meer succes hebben en meer uit hun eigen potentieel halen. Het is dan ook belangrijk om kinderen al op jonge leeftijd te helpen om zich deze groeimindset eigen te maken. Bij mijn zoon heeft het oplossen van deze kubus hiertoe zeker bijgedragen.
Zoals ik eerder zei, heeft dit gepuzzel in de begindagen voor zeer veel frustratie gezorgd. Gaandeweg kwam bij hem echter wel het besef dat hij zich even moest concentreren op het toepassen van de algoritmes. Hij merkte dat het juist toepassen van de strategie er telkens wel voor zorgde dat hij een stapje dichter bij de oplossing kwam. Dit leidde tot enkele succeservaringen, waardoor hij uiteindelijk het nut inzag van het toepassen van een strategie. |
|
Door zich te concentreren, de tijd te nemen om dit onder de knie te krijgen en te blijven doorzetten, kon hij namelijk de puzzel oplossen waardoor hij zo gebeten was. Wij hebben als ouders ook altijd feedback gegeven op zijn leerproces: in plaats van te focussen op de uiteindelijke oplossing van de puzzel, hebben wij hem altijd geprezen voor zijn doorzettingsvermogen, zijn bereidheid om telkens opnieuw te beginnen of om eens een andere strategie toe te passen. Het feit dat hij de kubus uiteindelijk kon oplossen heeft tenslotte ook zijn motivatie om te leren bevorderd. Voor hem toonde dit wel aan dat het kunnen oplossen van de kubus geen kwestie was van talent of aanleg, maar eerder het gevolg was van een leerproces:
Als je doorzet en de juiste strategie leert toepassen, lukt het wel!
De Rubiks kubus is dan ook een mooi voorbeeld van verrijkingsmateriaal. Iedereen is het erover eens dat hoogbegaafden uitdaging moeten krijgen. Helaas is deze “extra uitdaging” voor velen nog een vaag begrip. We zien nog geregeld dat dit beperkt wordt tot extra wiskunde- of spellingsoefeningen. De nadruk ligt ook vaak op kennisoverdracht, terwijl het bij hoogbegaafden net belangrijk is om alle bovengenoemde vaardigheden te ontwikkelen. Door deze kubus op te lossen, kan je deze vaardigheden oefenen op een laagdrempelige manier: je kan dit aankopen in elke speelgoedwinkel of online, voor een haalbare kostprijs. "Als je doorzet en de juiste strategie leert toepassen, lukt het wel!"
Tot slot: toen mijn zoon enkele jaren geleden zijn oog had laten vallen op de Rubiks kubus, hadden wij nooit verwacht dat dit blokje uiteindelijk nog zou zorgen voor een beetje rust in huis… Hij is destijds begonnen met de kubus 2x2. Toen hij deze vlot kon oplossen, is hij overgeschakeld naar de 3x3, de 4x4, de Pyraminx en tenslotte de 5x5.
Tot slot: toen mijn zoon enkele jaren geleden zijn oog had laten vallen op de Rubiks kubus, hadden wij nooit verwacht dat dit blokje uiteindelijk nog zou zorgen voor een beetje rust in huis… Hij is destijds begonnen met de kubus 2x2. Toen hij deze vlot kon oplossen, is hij overgeschakeld naar de 3x3, de 4x4, de Pyraminx en tenslotte de 5x5.
Uiteindelijk kan hij de meeste van deze kubussen bijna met zijn ogen dicht oplossen. Na een tijdje viel het ons op dat hij deze kubussen zelf begon te gebruiken als manier om tot rust te komen. Mijn zoon is, net zoals andere hoogbegaafden, zeer intens: het gebeurt regelmatig dat hij bijna ontploft van woede en frustratie. Het gebeurt tot op vandaag nog steeds dat hij bij een woedeaanval één van zijn kubussen neemt en hier uit alle macht begint aan te draaien. Als de kubus dan opgelost raakt, is hij meestal gekalmeerd. In eerste instantie lijkt dit vreemd, maar eigenlijk is dit best wel logisch: de Rubiks Kubus is voorspelbaar en reageert conform de verwachtingen.
Dit is net wat een intens gefrustreerd kind nodig heeft om terug tot zichzelf te komen. De kubus die aanvankelijk voor zoveel frustratie heeft gezorgd, heeft dus uiteindelijk gezorgd voor wat rust in het hoofdje van ons intens kind (en bijgevolg ook voor ons als ouders)
Dit is net wat een intens gefrustreerd kind nodig heeft om terug tot zichzelf te komen. De kubus die aanvankelijk voor zoveel frustratie heeft gezorgd, heeft dus uiteindelijk gezorgd voor wat rust in het hoofdje van ons intens kind (en bijgevolg ook voor ons als ouders)
Registreer onderstaand je email om gratis deel 2 van het E-book 'Rubiks Kubus en hoogbegaafdheid' en de bijhorende nieuwsbrief te ontvangen. Hiermee ontvang je een stap voor stap instructie waarmee je direct zelf aan de slag kan met je eigen kinderen.
